100.YILINDA LOZAN (5)

Sınırlar konusunda yukarıda belirtilen kısmi benzerlik doğu, batı ve güney sınırları için geçerli değildir. Sevr Antlaşması’nın 27-35. maddelerinde düzenlenen sınırlara göre Türkiye’nin Trakya sınırları Çatalca yakınlarındaki Podima- Kalikratya çizgisinden geçerken, Lozan Antlaşması’na göre Karaağaç Türkiye’de kalmak üzere Meriç Nehrine kadar genişletilmiştir.

        Sevr’de İzmir, Ege Bölgesi ve Trakya bölgesi Yunanistan’a verileceğine; Antalya ve Konya civarının İtalyanların nüfuz bölgesi olacağına; Çukurova bölgesi ile Malatya-Sivas-Mardin bölgesinde Fransızlara nüfuz alanı oluşturulacağına dair koşullar bulunurken, Lozan’da bu hükümler tümüyle çıkarılmıştır.

        Suriye sınırıyla ilgili olarak Sevr’de Karataş burnundan başlayarak Osmaniye, Bahçe, Gaziantep, Birecik, Urfa, Mardin ve Nusaybin’i güneyde ve Suriye topraklarında bırakan bir sınır çizilmişken, Lozan Antlaşması’nda 20 Ekim 1921’de TBMM Hükümeti ile Fransa arasında imzalanan Ankara Antlaşması’ndaki sınır kabul edilmiştir.

         Irak sınırıyla ilgili hem Sevr’de hem de Lozan’da düzenlemeler yapılmıştır. Sevr Antlaşması’na göre Türkiye-Irak sınırı Musul’un kuzeyinden geçerken, Lozan Antlaşması’nda yapılan görüşmelerde uzlaşma sağlanamamış ve bu nedenle de sınırın tespiti antlaşmanın imzalanmasından 9 ay sonra yapılacak Türk-İngiliz görüşmelerine bırakılmıştır.

         Yine Sevr’de Doğu Anadolu’da bir Ermeni devletinin kurulacağına ve bir Kürt özerk bölgesi oluşturulacağına dair koşullara da Lozan Antlaşması’nda yer verilmemiştir.

          Sevr’e göre; Boğazlardan geçiş serbest olacak ve uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecektir. Yasama ve yargı yetkisine sahip olan komisyonun kendi polis örgütü, bütçesi ve bayrağı da olacaktır. Buna karşılık Lozan Antlaşması’nda İtilaf Devletlerinin işgali tümüyle kalkacak ve Boğazlar Türkiye’nin başkanlığındaki uluslararası bir komisyon tarafından yönetilecekti. Bu komisyonda Türk temsilcinin yanı sıra Fransa, İngiltere, İtalya, Japonya, Rusya, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya ve Sırbistan’ın temsilcileri bulunacaktı. Ayrıca Çanakkale mıntıkasında sahilden 20 kilometrelik bir bölge ile İstanbul Boğazı’nın her iki tarafının 15 kilometrelik mıntıkası asker ve silahtan arındırılacaktı.

Sevr Antlaşması’nda İstanbul ile ilgili özel bir hüküm bulunmaktadır. Buna göre İstanbul Constantinople’dur. Türkiye’nin başkenti Constantinople’dur ve Sultan burada oturacaktır. Ancak Türkiye, anlaşma ile kendisine verilen görevleri yerine getirmezse bu statüde değişiklik yapılmasını, bir başka deyişle kendisine bırakılan hakların da elinden alınmasını peşinen kabul edecektir. Lozan Antlaşması’nda ise İstanbul’a dair böyle hükme yer verilmemiştir.

        Her iki antlaşmadaki sınırlarla ilgili hükümlere genel olarak bakıldığında, Lozan Antlaşması’nda Türklere bırakılan toprakların Sevr ile mukayese edilemeyecek kadar geniş olduğu görülür. Sevr Antlaşması ile neredeyse Orta Anadolu’daki çok küçük bir toprak parçasına sıkıştırılan Türkler için, Lozan Antlaşması Milli Mücadele’nin temel izlencesi olan Misak-ı Milli’ye büyük ölçüde ulaşmak anlamı taşıyordu.

        Askeri kuvvetlerle ilgili olarak da her iki antlaşmada farklılıklar söz konusudur. Sevr Antlaşması’na göre; padişahın korunması için 700 kişilik bir güç oluşturulacaktır. Türkiye’nin sadece 35.000 kişilik ve top kullanmayan bir jandarma gücü olacaktır. Subay ve diğer yöneticilerin sayısı bu sayının 1/12’sini geçemeyecektir. Osmanlı ordusundaki toplam asker sayısı 50.700 olacaktır. Ayrıca Türkiye’yi askerlik konularında denetlemek için müttefikler arası düzenleme ve denetleme komisyonları kurulacak ve Türkiye’nin hava kuvvetleri ve uçakları olmayacaktır.

Lozan Antlaşması’nda askeri sınırlamaların tümü neredeyse kaldırılmış ve sadece Boğazlar bölgesi ile ilgili sınırlamalar getirilmiştir. Ayrıca Ege’deki adalarla ilgili olarak da hem Yunanistan’a hem de Türkiye’ye bazı askeri kısıtlamalar getirilmesi söz konusu olmuştur.

       Görüldüğü gibi Sevr Antlaşması’nda askeri anlamda Osmanlı Devleti’ne getirilen yoğun sınırlamalar, Lozan Antlaşması’nda söz konusudeğildir. Lozan’da sadece Boğazlar bölgesi için bir kısıtlama getirilmiştir

YAZININ DEVAMI : SEVR ve LOZAN da Azınlıklar

28-Ağustos-2023 Pazartesi günü yayımlanacaktır.