EV KÖLESİ VE TARLA KÖLESİ

Sürekli bir yetiştirme ve yetiştirmeye çalışmaktan dolayı ortaya çıkan bir düşünme hali içerisindeyiz.

Sürekli bir şeyleri, bir yerlere yetiştirmenin derdindeyiz. Ve bunun sonucunda da ortaya kocaman bir telaş ortaya çıkıyor.

***

Bizimkisi, acele işe şeytanın karışmasıyla kalan işe kar yağacak olması arasında sıkışmış bir çaresizlik, bir mecburiyet.

***

Bu hayatın efendisi yoktur. Hepimiz durdurulamayan zamanın kölesiyiz. Ve çoğu kişi köle olduğunu bilmeden zamanın ve hayatın ona sunduğu küçük fırsatlara, zevk veren uğraşlara bakarak kendini efendi sanır.

***

Zamanın ve insanları sınıflandıran paranın köleliği Malcom X’in ‘ev kölesi’ ve ‘tarla kölesi’ örneği gibidir.

***

Malcolm X’in The House Negro vs The Field Negro konuşmasında ‘ev kölesi ve tarla kölesi’ örneğini anlattığı bölüm şu şekilde:

“Bunu anlamak için bu genç kardeşimizin kölelik dönemindeki “ev kölesi” ve “tarla kölesi” sözlerinden kastına bakmanız gerekiyor. İki tür köle vardı: ev kölesi ve tarla kölesi. Ev kölesi efendisinin evinde yaşar, güzel giyinir, iyi de beslenirdi çünkü onun yemeğini yerdi; ondan arta kalanları… Çatıda yahut bodrumda kalsa da efendisine yakın bir yerde yaşardı. Efendisini, efendisinin kendisini sevdiğinden çok severdi. Eve bir şey olsa kurtarmak için eve efendisinden hızlı koşardı. Efendisi “burada güzel bir evimiz var.” dediğinde “evet, burada güzel bir evimiz var.” derdi. Efendi ne zaman “biz” dese o da “biz” derdi. İşte ev kölesini bunlardan çıkarabilirsiniz.

Efendisinin evi alev alsa, yangını söndürmek için efendisine kıyasla canla başla mücadele ederdi. Efendisi hastalansa “ne oldu efendim, hasta mıyız?” “Hasta mıyız?” Efendisiyle arasında öyle bir bağ bellerdi ki efendisi kendisine böyle bir bağ beslemezdi. Olur da ev kölesine yaklaşıp “hadi gidelim, kaçalım, firar edelim.” diyecek olursanız dönüp size bakarak “aklını kaçırmışsın sen. Ne demek ‘kaçalım’? Bundan daha iyi ev mi var? böyle iyi elbiseleri başka nerede giyerim? Böyle iyi yemekleri başka nerede yerim?” cevabını verirdi. İşte ev kölesi buydu. O zamanlar kendisine “ev esiri” denirdi. Bugün de biz onlara böyle sesleniyoruz çünkü buralarda hâlâ ev esirleri var.

Bu modern ev kölesi efendisini pek sever. Yanında yaşamak ister. Efendisinin yanında yaşayıp “buralardaki tek köle benim.”, “ben bu işte tekim.”, “bu okula giden bir ben varım.” diye böbürlenebilmek için evin ederinin üç katı parayı vermeye hazırdır. Sen ev kölesinden başka bir şey değilsin. Biri gelir de sana “kaçalım.” derse, tarladaki ev kölesinin söylediğini söylersin. “Ne demek ‘kaçalım’? Amerika’dan, bu iyi beyaz adamdan mı? Başka nerede böyle iyi bir iş bulacaksın?” İşte böyle cevap verirsin. “Afrika’da bana ait bir şey bırakmadım.” dersin ama aslında aklını Afrika’da bıraktığını bilmezsin.

O tarlada bir de tarla kölesi vardı. Tarla köleleri çoğunluktaydı. Her zaman ev kölesinden çok tarla kölesi vardı. Azarı işiten, arta kalanları yiyen tarla kölesiydi. Evde yemek içinde yüzülürdü. Tarla kölesinin gözü o havuzdan dışarı sıçrayanlardan başka bir şey görmezdi. Şimdilerde “bumbar”, “kokoreç”, “zarajos” diyorlar buna. O zamanlar bu yediklerine “bağırsak” derlerdi. İşte siz buydunuz: bağırsak yiyenler. bugün hâlâ bazılarınız birer bağırsak yiyen.

Tarla kölesi sabah akşam dövülürdü. Barakada, kulübede yaşar; eski, kullanılıp atılmış giysiler giyerdi.

Efendisinden nefret ederdi. Evet, “nefret ederdi” dedim. Tarla kölesi zekiydi. Ev kölesi efendisini severdi ama hatırlayın, Tarla kölesi çoğunluktaydı ve efendisinden nefret ederdi. Ev alev alsa söndürmeye çalışmaz yel çıksın, rüzgâr essin diye; efendisi hastalanınca da ölsün diye dua ederdi. “Hadi gidelim, kaçalım.” dense “nereye?” değil, “her yer buradan iyidir.” derdi. Bugün Amerika’da tarla köleleri var. Ben bir tarla kölesiyim. Çoğunluğu tarla kölesi oluşturuyor. Bu adamın evi yansa zencilerin “hükümetimizin başı dertte.” diye değil, “hükümetin başı dertte.” diye konuştuğunu duyarız. Bir zenci düşünün, “hükümetimiz” diyor. “Astronotlarımız” diyenini bile duydum. Ona mekik yüzü bile göstermezler, astronotlarımızmış. Donanmamızmış. Bu köle çıldırmış, aklını kaçırmış.

Köle efendisi nasıl ki zamanında ev kölesi Tom’u tarla kölelerini kontrol altında tutmak için kullandıysa, bugün o aynı köle efendisinin modern Tom Amca’dan başka bir şey, yirminci yüzyılın Tom Amcası’ndan başka bir şey olmayan köleleri var; seni, beni kontrol altında tutmak; pasif, sus pus yapmak ve uysallaştırmak için. İşte Tom seni uysallaştırıyor. Sanki dişçiye gidiyorsun, adam dişinizi çekecek. Çekmeye başlayınca boğuşacaksınız diye sana bir şey yapmadıklarını sanman için ağzına “novocaine” diye bir şey fışkırtıyor. Orada oturup acı çekiyorsun ama ağzın novocaine ile dolu diye çıtını çıkarmadan. Ağzın kanla doluyor fakat ne olduğunu bilmiyorsun çünkü birisi sana acı çekmeyi öğretmiş; çıtını çıkarmadan.

Beyaz adam kafana vurup senden faydalanmayı ve senin de karşılık vermenden korkmamayı istediğinde sokakta sana aynısını yapıyor. Karşılık vermeni engellemek için novocaine gibi çıt çıkarmadan acı çekmeyi bize öğretmesi için yaşlı dindar Tom Amca’ları çağırıyor. Acı çekmeye devam edin ama çıt çıkarmadan. Aziz Cleage’ın belirttiği gibi, “bırak, kanın sokaklarda aksın.” diyorlar. “Ayıp!” biliyorsunuz, kendisi Hristiyan bir vaiz. Onun dili ancak buna varıyorsa artık ben ne derim siz düşünün.

Amerika’daki beyaz adam böyledir. O kurttur, sen de onun kuzusu. Ne zaman ki bir çoban, bir papaz sana, bana beyaz adamdan hem kaçmayı hem de ona karşı koymamayı öğretirse o senin benim için bir hain olur. Hayatını feda etme. Evet, hayatını koru; sahip olduğun en iyi şey budur. Hayatından vazgeçeceksen de ödeşip vazgeç.

Köle efendisi Tom’u alıp giydirdi, yedirdi hatta eğitti ama birazcık; ona uzun bir paltoyla silindir şapka verdi, diğer bütün köleler de ona hayran oldu. Sonra da Tom’u onları kontrol etmek için kullandı. O zamanlarda kullanılan aynı strateji bugün aynı beyaz adam tarafından kullanılıyor. Bir köleyi alıyor ama sözde bir köle. Sonra onu öne çıkarıyor, emelleri doğrultusunda destekliyor, reklâmını yapıyor, onu meşhur ediyor. Sonra da o, kölelerin sözcüsü, bir köle lideri oluyor.”

***

İşte siz Malcom X’in bu anlattıklarını zaman içinde bir şeylerin esiri olmuş zengin ve yoksullarını düşünerek okuyun. Ya da ne anlam çıkardıysanız, öyle anlayın…

***

Ya da en iyisi şu soruyu kendinize sorun: Ben bir ev kölesi miyim yoksa tarla kölesi mi?