VEGANİZM VE VİCDAN

Vegan ya da Veganlık, bazen de vejetaryenlik, beslenme ihtiyacını hayvansal gıdalardan sağlamama anlamını taşımaktadır. Vegan yaşam tarzına göre hayvandan gelen et ve süt ile birlikte, yine hayvansal yağlarla üretimi gerçekleştirilen ürünlerin kullanımı doğru bulunmamaktadır.

T24 haber sitesinde ‘bitki temelli beslenmek için üç temel sebep’ şeklindeki dosyada çok anlaşılır bir şekilde veganlık anlatılıyor.

Bu üç sebepten bir sebebini ise mantığım kabul etmiyor.

Önce bu üç sebep nedir, ona bakalım.

***

Birinci sebep olarak ‘sağlık’ daha doğrusu ‘insan sağlığı’ gösteriliyor. Yani, “İkinci Dünya Savaşı sonundan günümüze uzanan 70 küsur yıllık dönemi kapsayan bilimsel araştırmaların ezici çoğunluğu, sırf bitkisel temelli (ve işlenmemiş) gıdalarla beslenme biçiminin insan sağlığı açısından en doğru yol olduğunu net biçimde ortaya koyuyor” deniliyor.

Şimdi özetin özetini çıkardığım için en kısa yoldan anlatılanı anlatmaya çalışıyorum ve veganlığın sağlık üzerindeki etkisi şu üç noktada özetleniyor: “a) laboratuvarda hayvanlar üzerine yapılan araştırmaların bulguları; b) Çin’de insan toplulukları üzerinde sürdürülen büyük araştırmanın bulguları; c) uluslararası âlemde II. Dünya Savaşı’ndan bu yana yapılan akademik ve bilimsel araştırmalarla meta analizlerin bulguları birbirini tutuyor!”

***

İkinci sebep olarak ‘gezegen sağlığı’ gösteriliyor. Bu maddeyi en kısa şekilde özetlersek, Ömer Madra’nın kaleme aldığı ‘Kıymalı Kıyamet: Gezegen Burger Olmamak İçin Etliye Sütlüye Karışmamanın Artık Tam Zamanı’ başlıklı yazı kaynak veya örnek olarak gösteriliyor ve şu söz her şeyi özetliyor: “Çok özetle, gezegen üzerindeki çevresel etki ve tahribatını azaltmamızın en önemli tek yolu, etten ve mandıra ürünleri (süt, yumurta, peynir vb) tüketmekten vazgeçmek.”

***

Üçüncü sebep olarak ise ‘insanların vicdanı ve hayvanların sağlığı’ gösteriliyor.

Ve bu madde de iki hukuk felsefecisi akademisyen, “Gary Francione ve Anna Charlton “vicdanî rehber” niteliğindeki küçük kitapları İnsan Neden Vegan Olur”dan şu örnek veriliyor:

“... Bir yandan bazı hayvanları ailemizin birer üyesi olarak görürken, bir yandan da başka hayvanların etine çatal saplamak [...] bir yandan şiddeti, acıyı, işkenceyi ve ölümü gündelik hayatımızın bir parçası haline getirmişken, bir yandan da barışı savunuyormuş gibi yapmak...”

Eğer bu mantıkla vicdan yapacaksak bir mantık hatası olmuyor mu?

Şöyle de diyebiliriz; bir yandan bazı bitkileri ailemizin birer üyesi olarak görürken, bir yandan da başka bitkileri tencerede haşlamak…

Diyemez miyiz ve sizce de bir mantık hatası yoku mu?

Ekşi Sözlük’de  ‘zeenogr delorange’ adlı bir kullanıcı ise vicdanını şu sözlerle rahatlatıyor: “zamanının özgürlük kahramanları, şimdinin "köle tüccarı ırkçı"ları konumunda. Şimdinin de kimi olursa olsun (vegan olmadığı sürece), geleceğin "hayvanları öldürüp yemiş cani"si olacak. Tanrılığa giden yolda, deneyimlenecek o kadar çok tarz var ki, adım adım hepsini deneyimleyip tadını çıkarıyor insanlık. Birini deneyimlerken, önceki kusurlar canilik olarak kabul edilmek durumunda kalıyor.”

Evet, kabul ediyorum, birinci sebep olan, ‘insan sağlığı’ ve ikinci sebep olarak gösterilen, ‘gezegen sağlığı’ mantıklı geliyor. (bencil sebepler) Fakat üçüncü sebep olan ‘insanların vicdanı ve hayvanların sağlığı’ veganların kendilerini kandırmasıdır. Yani illaki vicdan yapacaksak, bunu vicdani bir mesele olarak görürsek, o zaman aç kalmamız gerekmiyor mu? Bu kanıdan yola çıkarsak günümüzde romantizmin simgesi olan çiçeğin yerden koparılmaması gerekmiyor mu? O da bir can değil mi veya koparıldığını hissetmiyor mu? Tereyağı yerine çiçek yağı veya zeytinyağı tüketmek de vicdani bir mesele değil midir?

Yani illaki kendi içinde bir tutarlılığı var ama yazılanlar şahsi fikrimdir. Eleştirilebilir veya kabul edilmeyebilir. Yani bu eleştiri, işlenen bir kusurun veya kabahatin kabul görülmesi, vicdanen rahatlamak için değil, işlenen başka kabahatleri ifade etmek için sadece sebeplerden bir örneğidir. Benim itirazım, bir canı kurtarmak için başka canları feda etmeyi bahane etmek!